حساسیت به لاکتوز در واقع همان حساسیت به قند موجود در لبنیات است که فرد برای هضم آن دچار مشکل می‌شود و علائم گوارشی شدیدی را تجربه می‌کند. این نوع حساسیت در کشور ما بسیار رایج است و معمولا برای این افراد توصیه می‌شود که از لبنیات بدون لاکتوز استفاده کنند. در این مقاله به علت بروز و انواع مختلف این حساسیت اشاره خواهیم داشت.
حساسیت به لاکتوز یا عدم تحمل لاکتوز چیست؟
حساسیت به لاکتوز یک وضعیت است که در آن، بدن نمی‌تواند این قند موجود در محصولات لبنی را به راحتی هضم کند و مشکلات ناخوشایند گوارشی را برای فرد ایجاد می‌کند. برای هضم این نوع قند نیاز به آنزیم لاکتاز که در روده کوچک تولید می‌شود، داریم. آنزیم لاکتاز، لاکتوز را به دو قسمت شکسته و قابل جذب می‌کند. در صورتی که بدن نتواند به اندازه کافی آنزیم لاکتاز تولید کند یا آنزیم لاکتاز به درستی کار نکند، لاکتوز در روده کوچک نمی‌تواند هضم شود و به روده بزرگ می‌رود. در روده بزرگ، باکتری ها لاکتوز را تجزیه می‌کنند که منجر به تولید گازها می‌شود و علائمی مانند اسهال، گازهای روده‌ای، نفخ شکمی و ترشحات غیرطبیعی رخ می‌دهد.
علت حساسیت به لاکتوز
علت حساسیت به لاکتوز ، معمولاً به دلیل کاهش یا ناتوانی در تولید آنزیم لاکتاز است که دانستید برای هضم لاکتوز مورد نیاز است. دو عامل اصلی که می‌توانند منجر به حساسیت به لاکتوز شوند عبارتند از:
· کاهش فعالیت آنزیم لاکتاز: در برخی افراد، تولید آنزیم لاکتاز در روده کوچک کاهش می‌یابد. این به علت عوامل وراثتی و ژنتیکی می‌باشد که منجر به کاهش تولید یا کیفیت ناصحیح آنزیم لاکتاز می‌شود.
· کاهش آنزیم لاکتاز به علت آسیب در روده: در برخی موارد، عواملی مانند عفونت های روده، آسیب فیزیکی به روده، بیماری های التهابی روده (مانند بیماری کرون و کولیت التهابی)، سندرم روده تحریک پذیر و مشکلات مزمن روده می‌توانند منجر به کاهش فعالیت آنزیم لاکتاز شوند.
مهم است بدانید که حساسیت به لاکتوز در افراد متفاوت است. به عنوان مثال برخی از افراد به پروتئین های موجود در شیر حساسیت دارند که به آلرژی شیر معروف است. در حساسیت به شیر، سیستم ایمنی بدن به پروتئین های شیر واکنش نشان می‌دهد، در حالی که حساسیت به لاکتوز مربوط به ناتوانی در تولید آنزیم لاکتاز است و واکنش ایمنی درگیر نیست.
انواع عدم تحمل لاکتوز
عدم تحمل لاکتوز را می‌توان به انواع مختلف تقسیم بندی کرد. در ادامه برخی از انواع حساسیت های لاکتوز را بیان می‌کنیم.
عدم تحمل لاکتوز اولیه
این نوع عدم تحمل لاکتوز شدت و تاثیر زیادی بر فرد دارد و در اثر یک عیب ژنتیکی از زمان تولد وجود دارد. در افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز اولیه، آنزیم لاکتاز به درستی تولید نمی‌شود و این باعث می‌شود که لاکتوز در روده کوچک هضم نشود. این نوع عدم تحمل لاکتوز بسیار نادر است.
عدم تحمل لاکتوز ثانویه
این نوع حساسیت به لاکتوز رایج تر است و معمولاً در طول زندگی به طور ناگهانی ایجاد می‌شود. علل مختلفی در ایجاد این نوع عدم تحمل لاکتوز دخیل هستند، از جمله: عملکرد غیر طبیعی روده کوچک ، کاهش طبیعی فعالیت آنزیم لاکتاز ، بیماری های مزمن روده.
مادرزادی
در برخی افراد به دلایل ژنتیکی حساسیت به لبنیات به صورت مادرزادی وجود دارد. به این معنا که حتی مادر و سایر افراد در تاریخچه خانوادگی نیز ممکن است که حساسیت به لاکتوز داشته باشند.
تکاملی
این نوع عدم تحمل لاکتوز معمولا در نوزادان نارس به وجود می‌آید. این نوزادان معمولا قبل از اینکه سیستم گوارشی بدنشان رشد کامل داشته باشد، متولد می‌شوند و با مصرف لبنیات و شیر دچار حساسیت های شدید به لاکتوز می‌شوند. برای این نوزادان حتی به جای شیر مادر، شیرخشک بدون لاکتوز نیز تجویز خواهد شد.
از کجا بدانیم به لاکتوز حساسیت داریم؟
تشخیص حساسیت به لاکتوز می‌تواند توسط پزشک انجام شود. در صورتی که شما مشکوک به حساسیت به لاکتوز هستید و علائمی مانند اسهال، گازهای روده‌ای، نفخ شکمی و … را پس از مصرف محصولات لبنی تجربه می‌کنید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می‌تواند با بررسی تاریخچه پزشکی شما، ارزیابی علائم و انجام آزمایش‌های تشخیصی، از جمله آزمون تحمل لاکتوز، تشخیص حساسیت به لاکتوز را تایید یا رد کند.
علائم حساسیت به لاکتوز در بزرگسالان
حساسیت به لاکتوز در بزرگسالان می‌تواند با علائم متنوعی همراه باشد. برخی از علائم شایع حساسیت به لاکتوز در بزرگسالان عبارتند از:
· مشکلات گوارشی مانند اسهال یا گازهای روده‌ای
· احساس تپش در شکم پس از مصرف محصولات لبنی
· درد و ناراحتی در منطقه پایین شکم
· ترشحات غیرطبیعی روده
· تغییر رنگ مدفوع
· تهوع و استفراغ
آزمایش تشخیص حساسیت به لاکتوز
برای تشخیص حساسیت لبنیات، آزمایش های متعددی وجود دارد که در ادامه به تفکیک موردی توضیح می‌دهیم.
1. آزمون تنفس هیدروژن: طی این آزمایش تشخیصی، اندازه هیدروژن موجود در تنفس شما بعد از مصرف لاکتوز اندازه گیری شده و مقادیر بالای آن حاکی از وجود این حساسیت است.
2. آزمون تحمل لاکتوز: در این تست بعد از مصرف لاکتوز، سطح قند خون فرد اندازه گیری می‌شود. در صورتی که سطح قند خون فرد تغییری نکند یعنی به حساسیت لبنیات دچار است زیرا بدن تحت تاثیر این قند قرار نگرفته و به تجزیه آن نپرداخته است.
3. تست ژنتیکی: این روش به بررسی اینکه فرد از نظر ژنتیکی دچار این حساسیت است یا خیر می‌پردازد. اگر حساسیت به دلایل غیر ژنتیکی ایجاد شده باشد، در این تست مشخص نمی‌شود.
4. تست اسیدیته مدفوع: این تست برای تشخیص حساسیت به لاکتوز در نوزادان استفاده می‌شود که اگر ph اسیدی باشد، این حساسیت و عدم تحمل لاکتوز را تشخیص می‌دهند.
کدام مواد غذایی حاوی لاکتوز هستند؟
لاکتوز در واقع قند موجود در محصولات لبنی است. برخی از مواد غذایی که حاوی لاکتوز هستند، عبارتند از:
· شیر و محصولات لبنی
· برخی مکمل های پروتئینی
· برخی از غذاهای آماده و فرآورده‌های غذایی
جایگزین های لبنیات در رژیم غذایی
اگر شما به دلایلی از مصرف لبنیات خودداری می‌کنید، می‌توانید با استفاده از جایگزین‌هایی کلسیم مورد نیاز بدن را تأمین کنید.
· مصرف سبزیجات سبز تیره مانند کلم، گشنیز، جعفری، اسفناج و بروکلی
· بادام‌ها و بادام زمینی حاوی مقدار زیادی کلسیم هستند. مصرف این مغزیجات به عنوان یک منبع پروتئینی و کلسیمی ارزشمند است.
· سویا و تولیدات سویا
· گوشت ماهی
· محصولات غنی شده با کلسیم
درمان حساسیت به لاکتوز
درمان حساسیت به لاکتوز از طریق رعایت رژیم غذایی مناسب و استفاده از مکمل‌ها میسر است. در زیر تعدادی راهکار درمان حساسیت به لاکتوز آمده است:
- رعایت رژیم غذایی بدون لاکتوز: از مصرف محصولات لبنی حاوی لاکتوز خودداری کنید. این محصولات شامل شیر، پنیر، ماست، دوغ و سایر محصولات لبنی است. به جای آن‌ها، از جایگزین‌های بدون لاکتوز مانند شیر سویا ، شیر بادام بدون لاکتوز، شیر بادام زمینی، ماست سویا و پنیر بدون لاکتوز استفاده کنید.
- مصرف مکمل‌های آنزیم لاکتاز: مکمل‌های آنزیم لاکتاز که در دسترس هستند، به شما کمک می‌کنند تا لاکتوز را به صورت آنزیم قابل هضم تبدیل کنید. مصرف این مکمل‌ها قبل از مصرف محصولات لاکتوز دار می‌تواند علائم حساسیت را کاهش دهد.
- مصرف پروبیوتیک ها: پروبیوتیک ها در واقع انواع باکتری هستند که بریا بدن مفید واقع می‌شوند و عدم تحمل لاکتوز را کاهش می‌دهند.
- استفاده مداوم از لاکتوز: تحقیقات نشان داده است که اگر فردی به طور مداوم در معرض لاکتوز قرار بگیرد، باکتری های موجود در روده با آن سازگار می‌شوند و هضم لاکتوز نیز میسر می‌شود.