فیبروز کبدی، یک عارضه خطرناک و نسبتا پیشرفته در کبد است که در صورت عدم رسیدگی به موقع و صحیح، می تواند تهدید کننده زندگی بیمار باشد. فاکتورهایی نظیر سبک ناسالم زندگی، عوامل ژنتیکی، مصرف الکل و مواردی مانند آن، در بروز این بیماری موثر هستند. در عارضه فیبروز، جریان خون به کبد کمتر رسیده و به تدریج موجب تخریب بافت و عدم عملکرد صحیح آن خواهد شد. در مواردی با شدت یافتن و عدم درمان فیبروز کبدی ممکن است فرد دچار وضعیت حاد و خطرناک تری مانند سیروز یا حتی سرطان کبد شود. امروزه از راه های درمانی متفاوتی برای کنترل و بهبود این عارضه وجود دارد که معمولا این درمان ها، در فیبروز نوع خفیف و متوسط، موثرتر واقع می شوند.
فیبروز کبدی چیست؟
درباره فیبروز کبدی باید گفت که به بافت های اسکار و زخم هایی که در بافت سالم این اندام ایجاد می گردد، فیبروز می گویند. هنگامی که کبد دچار آسیب شده و زخم می شود، سلول های کبد شروع به ترمیم آن زخم می کنند. در این فرآیند ترمیم و بهبودی، برخی پروتئین ها نظیر گلیکوپروتئین و کلاژن به تدریج در کبد فرد، جمع خواهند شد. سلول های کبدی پس از اینکه بارها عمل ترمیم را انجام دادند، سرانجام توانایی ترمیم خود را از دست داده و پروتئین های اضافی بافت فیبروز را تشکیل می دهند.
تشکیل شدن زخم بر روی بافت سالم کبد موجب خواهد شد که کبد نتواند عملکرد درستی را داشته باشد. در واقع فیبروز اولین مرحله از زخم کبدی به شمار می آید و در مراحل بعد از آن با پیشرفت زخم، فیبروز کبدی به سیروز کبدی تبدیل می شود. هر چند که نتایج تحقیقات انجام شده بر روی حیوانات این نکته را نشان می دهند که کبد پتانسیل بازسازی و ترمیم خود را دارد ولی در آسیب کبدی در مورد انسان، اغلب کبد به خودی خود، التیام پیدا نمی کند.
برای آگاهی بیشتر>>> درمان کبد چرب
علت فیبروز کبدی
بروز فیبروز کبد می تواند به علت های مختلفی صورت گیرد. به عنوان مثال کبد چرب گرید ۳ از انواع بیماری خطرناک کبدی است و زمانی خود را نشان می دهد آسیب طولانی مدت کبد، موجب ایجاد زخم یا بافت اسکار در آن می شود. بیشتر بیماری های مزمن کبدی نظیر کبد چرب، سرانجام باعث فیبروز خواهند شد. با آن که اصلی ترین دلیل فیبروز کبدی، چربی آن است، دلایلی دیگری نیز در بروز این عارضه موثر خواهد بود. به صورت کلی، عوامل زیر در بروز فیبروز کبد می توانند موثر باشند:
- انسداد صفراوی
- اضافه بار آهن
- هپاتیت خود ایمنی
- بیماری کبد چرب غیر الکلی
- هپاتیت ویروسیB و C
- بیماری کبد الکلی
علائم فیبروز کبدی
معمولا افراد نمی توانند عارضه فیبروز کبدی را در مراحل ابتدایی تا متوسط تشخیص دهند. متاسفانه این بیماری زمانی علائم خود را نشان می دهد که به مراحل جدی تر می رسد. زیرا علائم فیبروز زمانی بروز می کند که کبد دچار آسیب زیادی شده است. بر اساس تحقیقات انجام شده، حدود ۷ درصد از مردم دنیا به این عارضه مبتلا بوده و به علت عدم وجود علائم، از آن اطلاعی ندارند. علائمی که نشان از عدم عملکرد درست کبد و هشداری برای آغاز فیبروز محسوب می شود، عبارتند از:
- از دست دادن اشتها
- جمع شدن آب در پاها یا معده
- پوست و چشم های زرد
- حالت تهوع
- کاهش وزن بدون علت
- ضعف شدید و خستگی مزمن
- درد و تورم شکم
- تورم در پاها و مچ پا
- خارش غیرعادی پوست
- رنگ ادرار تیره و رنگ مدفوع روشن
گرید و مراحل فیبروز کبدی
مراحل و روش های امتیازدهی گوناگونی جهت ارزیابی التهاب کبد وجود دارد. البته تمام این روش ها در دو گزینه درجه فیبروز و فعالیت التهابی مشترک هستند. در صورت عدم پیگیری و درمان فیبروز کبدی، این بیماری به وضعیتی بسیار خطرناک به نام سیروز کبدی تبدیل می گردد. مقیاس متاویر، مراحل فیبروز کبدی را به ۵ بخش تقسیم می کند.
F0 = مرحله بدون فیبروز
F1 = فیبروز ورید باب بدون سپتوم
F2 = فیبروز ورید باب با کمی سپتوم
F3 = فیبروز ورید باب با سپتوم های بیشتر
F4 = فیبروز کبدی پیشرفته یا مرحله سیروز
آیا فیبروز کبدی قابل درمان است؟
در سال های گذشته، بیماری فیبروز کبدی نوعی بیماری لاعلاج شناخته می شد ولی امروزه با پیشرفت علم در حوزه پاتوژن های مولکولی، می توان گفت که این عارضه تقریبا قابل درمان است. چنانچه فرد به فیبروز کبدی خفیف یا متوسط مبتلا شده باشد، پزشک متخصص با شناسایی علت این بیماری، قادر است بخشی یا تمام صدمات وارده به کبد را جبران کند. در واقع روند و چگونگی درمان و بهبودی کبد، به دلایل بروز و نیز شدت این عارضه بستگی دارد. اگر این بیماری زودهنگام شناسایی شود، احتمال درمان آن افزایش می یابد. مخصوصا فیبروز کبدی در مراحل ابتدایی، به علت آسیب های محدود، تا حد زیادی ترمیم می شود. ولی در مراحل شدیدتر، شانس بهبود پایین آمده و احتمال بروز سیروز کبد زیاد می شود.
درمان قطعی فیبروز کبد
برای درمان فیبروز کبدی، راه های مختلفی وجود دارد که البته این راه ها بیشتر در مورد درمان نوع خفیف این عارضه، موثر خواهد بود. این راه های درمانی عبارتند از:
- درمان دارویی فیبروز کبدی
پزشک متخصص، داروهای درمانی فیبروز را با در نظر گرفتن بیماری زمینه ای فرد بیمار برای او تجویز می کند. البته این داروها، موجب درمان قطعی این بیماری نخواهد شد، بلکه مانع پیشرفت بیماری می شود. از نمونه این داروها باید به موارد زیر اشاره کرد:
- کلرپرومازین
- تولبوتامید
- متیل دوپا
- اکسی فنیساتین
- درمان گیاهی فیبروز کبدی
همان طور می دانید، داروهای شیمیایی علاوه بر اثرات درمانی، موجب بروز عوارض جانبی نیز خواهند شد. به همین دلیل است که متخصصان در مواردی درمان های گیاهی را برای فرد مبتلا به فیبروز کبدی تجویز می کنند، چرا که این درمان ها عوارض جانبی بسیار کمی دارند.
- درمان خانگی فیبروز کبدی
در فرآیند درمان خانگی فیبروز، فرد بیمار باید تغییری در رژیم غذایی و نیز سبک زندگی خود داشته باشد. لازم است که فرد اقداماتی چون کنترل کلسترول، ترک نوشیدنی های الکلی، کنترل چربی و قند خون را در برنامه های خود قرار دهد تا بدین صورت جلوی پیشرفت این بیماری را بگیرد.
- درمان نهایی با پیوند کبد
در مراحل پیشرفته این عارضه و زمانی که کبد فرد بیمار به صورت کامل عملکرد خود را از دست می دهد، درمان توسط پیوند کبد می تواند به عنوان آخرین راه اثر بخش باشد.
جمع بندی مقاله
امروزه عارضه های پیشرفته کبدی، از علت های اصلی مرگ و میر افراد در جهان محسوب می شود. از این رو لازم است با تشخیص زودهنگام این بیماری و درمان به موقع آن، از پیشروی بیماری جلوگیری کرد. شناسایی به موقع بیماری فیبروز کبدی می تواند در مدیریت بهتر و همچنین ممانعت از پیشرفت آن به سمت سیروز یا سرطان کبد موثر باشد. البته این امر با توجه به عدم علائم این بیماری، کمی دشوار خواهد بود. پزشکان از میان عوامل خطر ساز این عارضه، همواره دو مورد اصلی مصرف بیش از حد الکل و نیز چاقی و اضافه وزن را مطرح می کنند. چنانچه شما با علائم مشکوک به این عارضه مواجه هستید، لازم است در اسرع وقت به پزشک متخصص گوارش مراجعه نمایید.